پیدایش استفاده از ابزار آلاتی جهت تمیز نگه داشتن محیطی خاص به زمان مصریان باستان بر میگردد. بررسی و ارزیابی مومیان مصر باستان نشان می دهد که با مشاهده قرار دادن جامدات خشک بیابانی در اجساد و مویایی کردن آنها، مردم ۲۶۱۳ سال قیل از میلاد مسیح روش کامل و مناسبی را برای دفن اجساد خود یافته بودند. بنابر این روش، آنها می توانستند به خوبی اجساد مرده پادشاهان خود را حفظ و نگهداری کنند. در واقع آنها بدن مرده را تهطیر و تمیز می کردند و کلیه اعضای داخل بدن بجز قلب را خارج می کردند. نمونه دیگری از اقدام جهت کنترل آلودگی محیطی خاص به زمان هنر باستان آسیای شرقی از جمله نقاشی با الکل بدون گرد و غبار که در اصل محیط مرطوب مربوطه نیاز به اعمال موفقیت آمیز چندین لایه از لاک الکل داشته است باز می گردد.
اولین اقدامات مدرن جهت ایجاد محیطی تمیز و عاری از آلودگی به قرن نوزدهم به اقدامات پزشک انگلیسی جوزف لیستر که برای نخستین بار ضد عفونی کردن ابزار جراحی را مطرح ساخت باز می گردد. او در سال ۱۸۶۷ مقاله ای جامع را در خصوص نحوه ی ضد عفونی کردن زخم ها و راه مقابله با عفونت انتشار کرد. در اصل اولین محیط های لازم جهت استریل و ضد عفونی به اتاق های جراحی بیمارستان ها بر می گردد.
در طول مدت جنگ جهانی دوم آمریکایی ها از اتاق های تمیز موجود جهت مونتاژ دستگاه تنظیم دقیق بمب ها استفاده می کردند که معروف ترین آن دستگاه ها نوردن (Norden Bobmsight)که حتی عده ای آنرا به عنوان عامل پیروزی ایالات متحده در جنگ می دانند می باشد. همچنین در طول این مدت اولین فیلتر های HEPA که راندمان قابل توجهی برای فیلتر ریز گرد ها و غبار موجود در محیط مربوطه داشته است بوجود آمدند. این فیلتر ها پس از جنگ در پروژه های تحقیقاتی ناسا و همچنین درطول مدت جنگ سرد در آمریکا کاربرد فراوانی داشته اند.
اتاق تمیز مدرن بوسیله فیزیکدان آمریکایی ویلیس ویتفیلد اختراع شده است. قابل به ذکر می باشد که او به عنوان کارمند لابراتوارهای بین المللی ساندیا، اولین طرح ها و نقشه های اتاق تمیز امروزی را در سال ۱۹۶۰ خلق کرد و این اختراع باعث شد که از طرف مجله تایمز در ایالات متحده لقب آقای تمیز را به او بدهند. اتاق های تمیز ساخته شده تا آن زمان عمدتا با مشکل وجود ذرات و جریان هوا مواجه بوده که امر باعث وجود ذرات نامناسب در محیط مربوطه بوده است. در اصل ویتفیلد در این روش یک جریان هوای تابت فیلتر شده را جهت زدودن ناخالصی های هوای خارج از محیط مربوطه طراحی کرده است. به عبارتی دیگر در ظرف مدت کوتاهی اتاق تمیز ساخته شده توسط او در کل دنیا با استقبال ویژه ای مواجه شد و به میزان فروشی ۵۰ میلیلارد دلار آمریکا دست یافت.
چرا ضدعفونی لازم است؟
ضدعفونی همانطور که از نامش پیداست پاک کردن محیط از آلودگیست، البته میزان کاهش آلودگی ها بسته به محیط مربوطه دارد. بر فرض مثال برای مکان های معمولی برای تمیز و ضد عفونی کردن محیط چه خانه، اداره، حتی رستوران ها و غیره از وسایل رایج تمیز کردن مثل جارو های برقی و دستی، طی ها و مواد ضد عفونی کننده و شوینده های معمولی استفاده می شود؛ اما برای محیط های خاص جهت تولید محصولاتی ویژه مثل دارو، مواد غذایی و همچنین آزمایشگاه های تحقیقاتی که نفوذ نکردن میکروب ها به داخل مواد اولیه و یا محصول امری اساسیت، ضدعفونی یکی از ضروریات جهت صدور مجوز تولید می باشد. بنابراین در این راستا، یکی از عوامل دریافت استانداردهای تولید محصولات دارویی و غذایی، رعایت اصول صحیح نظافت و ضدعفونی کردن محیط تولید (اتاق تمیز) بر اساس معیار های جهانی است. از آنجاییکه میزان آلودگی موجود در محیط و ذرات معلق در هر متر مکعب فضای نمیز حایز اهمیت بوده و کلاس آن را درجه بندی می کند، جهت ضدعفونی اتاق های تمیز صنعتی از ابزار آلات و وسایل ویژه ایی (طی ها، جاروها، سطل ها و مواد ضدعفونی کننده) استفاده می شود.یکی از راه حل های اولیه جهت کاهش آلودگی فضای مربوطه استفاده از سیستم تهویه مطبوع است.قابل به ذکر است که جارو های برقی مخصوص نظافت اتاق تمیز از قدرت مکندگی بیشتر و در کل کارایی بالاتری برخوردار هستند، نفوذ نکردن آلودگی از محیط بیرون آنقدر در اتاق های تمیز حایز اهمیت است که حتی لباس هایی مخصوص کارکنان در حین نظافت اتاق تمیز نیز وجود دارد که از ورود آلودگی به محیط داخل جلوگیری شود. مواد و اسپر های ضدعفونی کننده اتاق های تمیز از قدرت بالایی برخوردار هستند تا آنجایی که غالبا کارخانه های تولید مواد ضدعفونی و شوینده های مخصوص اناق تمیز با کارخانه های تولید کننده مواد ضدعفونی معمولی متفاوت می باشند. همچنین مواد ضدعفونی کننده سطح و هوا که مخصوص اتاق های تمیز می باشند قدرت اثر گذاری بالایی داشته به گونه ایی که مصرف کننده به غیر از لباس های مخصوص از ماسک و عینک ویژه اتاق تمیز نیز استفاده می کند. در تهیه مواد ضدعفونی کننده فضاهای تمیز نکاتی چون رسوب کردن ذرات مواد، میزان کاهش آلودگی، غلظت مواد اولیه و تاثیرگذاری آن بر روی سلامت انسان قابل توجه هستند.
تجهیزات ساخت و لوازم جانبی مورد نیاز در اتاق تمیز
در اتاق تمیز تجهیزاتی به کار برده می شوند که نقش اصلی ساخت یک اتاق تمیز را بازی می کنند، از جمله پارتیشن ها جهت اسقرار کل ساختمان اتاق تمیز و چیدمان اتاق های داخل آن، در اصل پارتیشن ها شامل دیوارها، سقف و کف ساختمان تمیز میشوند. در ساختار اتاق تمیز طراحی ویژه ایی در خصوص چیدمان اتاق ها بسته به کاربرد آن اتاق تمیز مربوطه انجام می دهند. قسمت های ضروری دیگر، شامل پنجره ها، چراغ ها و درهای اتاق تمیز هستند که بر روی درها ی مرتبط در هر قسمت قفل های ویژه ایی (Inter lock) تعبیه شده است، بطوریکه اگر در یک راهرو سه در وجود داشته باشد و یکی ازآنها باز شود قفل های دو در دیگر بطور اتوماتیک تا بسته شدن در سومی شروع به کار میکنند. همانطور که در مقاله های قبل اشاره شده است وظیفه اصلی اتاق تمیز کاهش آلودگی محیط به حداقل جهت صنعت مورد استفاده می باشد؛ بطور مثال صنعت داررویی و فضایی تفاوت هایی را در خصوص میزان وجود ذرات و آلودگی در اتاق تمیز با یکدیگر دارند. بنابراین در این خصوص، دستگاه های مخصوص سیستم تهویه هوا از جمله: چیلر، هواساز، برج خنک کننده، بویلر، فن های مکنده و فیلتر های تصفیه هوا در ساختمان مربوطه نصب و نگهداری می شوند.
خارج از تجهیزات ضروری جهت تولید ساختمان اتاق تمیز لوازم جانبی دیگری نیز جهت کار در این اتاق ها استفاده می شوند از جمله: نیمکت ها، میزها و مبلمان مخصوص اتاق تمیز، دوشها و جعبه های حمل کالا ویژه این اتاق ها، کمد های ویژه کارکنان، تی ها و جارو برقی های مخصوص تمیز کردن اتاق تمیز، تمیز کننده های کفش، ضد عفونی کننده های سطح و هوا، دستمال های ویژه تمیز کردن سطوح، روبهای ویژه شستشوی شیشه، لباس های ویژه کار در اتاق تمیز (ماسک، دستکش، کفش، دمپایی، لباس یکسره و ..)، ماشین لباس شویی و لوازم ساخت محصول مربوطه مانند دستگاه ساخت کپسول در صنعت داروسازی. قابل به ذکر می باشد که صنعت ساخت اتاق تمیز و تجهیزات جانبی آن، روزانه رو به پیشرفت بوده و تحقیقات، نمایشگاه ها، سمینارها و کنفرانس های بین المللی نیز در این خصوص هر ساله در کشور های پیشرو این صنعت برگزار می گردد.
