کلاس بندی اتاق تمیز:

مشخصات کامل اتاق تمیز:

اتاق تمیز : اتاق تمیز اصولا” به محیطی گفته می شود که جهت تولید و یا تحقیقات علمی و صنعتی ،در آن فعالیت هایی صورت می گیرد و در این محیط مقدار آلاینده‌های زیست محیطی بسیار پایین تر از حد معمول فضای یک محیط بسته می‌باشد. آلاینده‌های معمول عبارتند از: گرد و غبار, میکروبهای معلق در فضا و بخار مایعات محیطی. بطور دقیق تر اتاق تمیز محیطی با آلایش کنترل شده ذرات معلق در فضاست که در هر متر مکعب آن تعداد معینی ذره موجود است. بطور مثال در ساختار تعریف شده در ISO 9برای اتاق‌های تمیز تعداد کمتر از ۳۵ میلیون ذره در هر متر مکعب تشریح شده‌است.

سازمان جهانی استاندارد ISO اتاق تمیز را اینگونه کلاس بندی می کند :

اتاق تمیز ،اتاقی است که غلظت ذرات موجود در هوای آن تحت کنترل بوده و طوری طراحی و استفاده شود که حداقل ورود و تولید و حفظ ذرات را در داخل اتاق داشته باشد و همچنین پارامتر های مرتبط دیگر در آن نظیر دما،فشار و رطوبت کاملا” تحت کنترل باشد.

کلاس بندی اتاق تمیز:

اتاق تمیز بر اساس تعداد و حجم ذرات معلق در هر واحد از هوا در کلاسهای مختلف تقسیم بندی می‌شوند. اعداد بزرگی مانند کلاس ۱۰۰ یا کلاس ۱۰۰۰ مربوط به سیستم آمریکایی رده بندی می‌باشند و اجازه حضور ذرات با سایز ۰٬۵ میکرومتر یا بزرگتر را در هر فوت مکعب نمی‌دهند. این نوع استاندارد آمریکایی اجازه درج بالاتر را می‌دهد پس می‌توان پیش بینی کرد که ممکن است کلاس ۲۰۰۰ نیز پدید آید. اعداد کوچک تر به سیستم بین‌المللی ایزو ۱-۱۴۶۶۴ مربوط می‌شوند که از سیستم لگاریتم اعشاری برای تعیین تعداد ذرات معلق در هوا استفاده می‌کنند که از پایه ۰٫۱ میکرومتر آغاز می‌شوند و برای نمونه اتاق تمیز کلاس ۵۵ در بیشترین تعداد مجازش دارای ۱۰۰٬۰۰۰ عدد ذره می‌باشد. هر دو این استانداردها یک رابطه معکوس دوطرفه بین تعداد و اندازه ذرات معلق در هوا ایجاد کرده‌اند. به همین دلیل هرگز چیزی بعنوان تعداد صفر ذره معلق در هوا نخواهیم داشت. در جداول مربوط به این استانداردها، خانه‌های خالی کاربردی نیستند و عدم وجود عدد در آنها نمایانگر عدد صفر نیست.

کلاس 100 :به فضاهایی گفته می شود که تعداد ذرات با اندازه 0.5 میکرون و بالاتر در هر فوت مکعب آن حداکثر 100 عدد باشد.

کلاس 1000: به فضاهایی گفته می شود که تعداد ذرات با اندازه 0.5 میکرون و بالاتر در هر فوت مکعب آن حداکثر 1000 عدد باشد.

کلاس 10000: به فضاهایی گفته می شود که تعداد ذرات با اندازه 0.5 میکرون و بالاتر در هر فوت مکعب آن حداکثر 10000 عدد باشد.

کلاس 100000: به فضاهایی گفته می شود که تعداد ذرات با اندازه 0.5 میکرون و بالاتر در هر فوت مکعب آن حداکثر 100000 عدد باشد.

فضای کنترل شده : چنانچه در یک فضا تعداد ذرات با اندازه 0.5 میکرون و بالاتر در آن بیش از 100000 عدد باشد فضای مورد نظر را محیط کنترل شده می گویند. اگر چه برای فضای کنترل شده ، حداکثر تعداد ذرات تعیین نشده ولی باید از محیط معمولی تمیز تر باشد.

جدول استانداردهای اتاق تمیز

US FED STD 209E Cleanroom Standards

Class	maximum particles/ft³					ISO equivalent
	≥0.1 µm	≥0.2 µm	≥0.3 µm	≥0.5 µm	≥5 µm
1	35	7	3	1		ISO 3
10	350	75	30	10		ISO 4
100		750	300	100		ISO 5
1,000				1,000	7	ISO 6
10,000				10,000	70	ISO 7
100,000				100,000	700	ISO 8

ISO 14644-1 cleanroom standards

Class	maximum particles/m³						FED STD 209E equivalent
	≥0.1 µm	≥0.2 µm	≥0.3 µm	≥0.5 µm	≥1 µm	≥5 µm
ISO 1	10	2
ISO 2	100	24	10	4
ISO 3	1,000	237	102	35	8		Class 1
ISO 4	10,000	2,370	1,020	352	83		Class 10
ISO 5	100,000	23,700	10,200	3,520	832	29	Class 100
ISO 6	1,000,000	237,000	102,000	35,200	8,320	293	Class 1000
ISO 7				352,000	83,200	2,930	Class 10,000
ISO 8				3,520,000	832,000	29,300	Class 100,000
ISO 9				35,200,000	8,320,000	293,000	Room air

GMP EU classification

Class	maximum particles/m³
	under equipped conditions	under equipped conditions	under working conditions	under working conditions
	0.5 µm	5 µm	0.5 µm	5 µm
Class A	3500	0	3500	0
Class B	3500	0	350000	2000
Class C	350000	2000	3500000	20000
Class D	3500000	20000	n/a	n/a

مشخصات جریان هوا در اتاق های تمیز

1- جریان تصادفی : در این نوع طراحی ،فیلتر های HEPA به صورت تصادفی در کلیه قسمت های اتاق تمیز قرار گرفته و هوای تمیز را به داخل اتاق منتقل می کند. جریان هوای تصادفی معمولا” بالاتر از کلاس 10000 می باشد.

2- جریان هوا به صورت لایه های موازی و افقی : جریان هوا به صورت لایه های موازی از فیلتر های HEPA خارج شده و به صورت افقی و مداوم از یک طرف به طرف دیگر هدایت می شود.

3- جریان هوا به صورت لایه های موازی و عمودی :در این شکل جریان هوا از فیلتر های هپا که در سقف اتاق تمیز تعبیه شده است به صورت مداوم خارج و از دریچه های خروجی که معمولا” در قسمت های پائین دیوارهای اتاق نصب شده اند خارج می شود.جریان عمودی هوا امکان کار روی سطوح افقی را فراهم می کند.

خصوصیات اتاق تمیز کلاس 100 :

1- در این نوع اتاق تمیز نباید بیش از 100ذره 0.5 میکرونی و بزرگتر از آن در هر فوت مکعب هوای اتاق وجود داشته باشد. بنابراین از فیلتر های باید استفاده شود که این هدف تامین گردد.

2- هوای ورودی می بایست در هنگام ورود به اتاق تمیز از فیلتر های HEPA عبور نماید.

3- هوای ورودی باید به صورت لایه لایه (Laminar) باشد.

4- درجه حرارت اتاق تمیز کلاس 100 باید روی 22 تا 25 درجه سانتیگراد تنظیم گردد.

5- رطوبت اتاق باید 30 تا 50 درصد باشد.

6- فشار هوای ورودی به اتاق تمیز کلاس 100 می باید از فضا های مجاور 0.05 اینچ آب بالاتر باشد.

هدف از ایجاد فشار در اتاق تمیز کنترل جریان هوا در جهت مطلوب است.

در اتاق های تمیز کلاس 100 جریان هوا به صورت عمودی و با سرعت 0.45 m/s(90 ft/min) از سقف اتاق که کاملا” با فیلتر پوشیده شده به داخل اتاق هدایت می شود.بنابر این در این صورت هیچگونه فضای مرده ای برای ایجاد آلودگی وجود نخواهد داشت و عبور ذرات قابل پیش بینی است.

روش های پایش اتاق تمیز:جهت پایش اتاق های تمیز روش های متفاوتی وجود دارد.

1- استفاده از دستگاه ذره شمار یا پارتیک کانتر

2- بررسی جریان هوادر اتاق تمیز

3- استفاده از محیط های کشت در نقاط مختلف اتاق تقسیم

دستگاه ذره شمار یا پارتیکل کانتر : دستگاهی است که برای اندازه گیری تعداد ذرات موجود در حجم معینی از هوا مورد استفاده قرار می گیرد.این دستگاه حجم معینی از هوای مورد آزمایش را بلعیده و پس از تجزیه آن،ذرات در ابعاد مختلف را تفکیک و شمارش می کند.

استفاده از محیط های کشت در پایش اتاق تمیز: می توان از محیط های کشت باکتریایی مثل بلاد آگار و محیط های کشت قارچی مثل سابرو دکستروز آگار استفاده کرد. برای این منظور پلیت های حاوی محیط های کشت بلاد آگار را در چندین نقطه اتاق تمیز قرار داده و درب آنها را به مدت حداقل نیم ساعت باز می گذاریم.و سپس درب آنها را بسته و در دمای 37 درجه سانتیگراد به مدت حداقل 48 ساعت انکوبه می کنیم و از نظر ظهور و رشد کلنی باکتریایی بررسی می کنیم.در مورد محیط کشت سابرو دکستروز آگار از همین روش استفاده می کنیم، اما آنها را در دمای اتاق و به مدت 14 روز نگهداری و سپس از نظر ظهور و رشد کلنی قارچی بررسی می کنیم.

خصوصیات لباس های کارکنان در اتاق تمیز و یا آزمایشگاه با سطح زیستی 3

جنس لباس: لباس باید از جنسی باشد که از خود ذره آزاد نکند ، قابل تمیز شدن و پاک سازی باشد.فاقد شارژ الکتریکی بوده و میکرو ارگانیسم ها را به خود جذب نکند. مقاوم به مواد شیمیایی و قابل اتوکلاو باشد.و از جنس 100% پلی استر انتخاب شود.

مدل لباس:لباس یکسره ویژه آقایان و خانم ها ، فاقد جیب و کمر و قابل تنظیم(کش دار) ،دارای زیپ در جلوی لباس که می تواند از جنس استیل و یا غیر فلزی باشد. آستین گشاد و دارای سر آستین های مچ دار و کشی با قابلیت بالا رفتن .

نوع کفش :پاپوش ضد لغزش با کف صاف لاستیکی و قابل اتوکلاو شدن .

سرپوش و ماسک:سرپوش از جنس لباس که کاملا” سر را

پوشانده و حالت مقنعه داشته و ماسک آن بوسیله دکمه به

سرپوش متصل می شود.

خصوصیات لباس های کارکنان در آزمایشگاه های تولیدی با سطح ایمنی زیستی 1و2

جنس لباس : 65% پلی استر و 35% کتان

مدل لباس : دو تکه (روپوش و شلوار) ،آستین بلند با

مچ دست کش دار،یقه سه سانت ، جلو باز با دکمه های

معمولی تا پائین.

ماسک و سرپوش:به تناسب نوع کار و یکبار مصرف باشد.

رفتار و مقررات در اتاق تمیز

– دستها، ناخن ها ، و صورت را باید تمیز نگه داشت .

– هرگز در اتاق تمیز نباید موها را درست نمود و یا شانه کرد .

– از جواهرات روی دست و سینه نباید استفاده کرد .

– کلید ، سیگار ، سکه ، مداد ، دستمال ، شانه ، موبایل و ورود هر گونه جسم خارجی به اتاق تمیز ممنوع است .

– خوردن و آشامیدن در اتاق تمیز ممنوع می باشد .

– از کارهایی مانند : خاراندن، مالیدن و ساییدن دستها و یا بازی کردن با موها و اعمال مشابه آن باید خودداری کرد .

– استفاده از لباس های مخصوص بیرون در اتاقهای تمیز ممنوع می باشد .

– انجام کار باید روی سطوح تمیز و پاک صورت گیرد .

– حرکت در اتاق تمیز باید به آرامی و بسیار آهسته صورت پذیرد .

– باید مطمئن بود که قسمت های کار قبل از شروع کار تمیز شده باشد .

منبع:http://www.sabacleanroom.ir